ಮಾನವ ನೈಸರ್ಗಿಕ ವಿಕೋಪಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಣೆ ಪಡೆಯಲು ಹೇಗೆ ಮನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡನೋ ಹಾಗೆ ಆಳುವ ವರ್ಗ ತನ್ನನ್ನು ಪ್ರಕೃತಿ ಮತ್ತು ವೈರಿಗಳಿಂದ ಸಂರಕ್ಷಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಂಡ ರಕ್ಷಣಾ ಗೋಡೆಗಳೇ ಕೋಟೆ. ಕೋಟೆ ಎಂದರೆ ರಕ್ಷಣಾ ಆವರಣ, ದಾಳಿಕೋರರಿಂದ ತಮ್ಮ ಸಂಪತ್ತನ್ನು ಭೂಮಿಯನ್ನು ರಕ್ಷಿಸುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಜನಸಮುದಾಯ ಕೋಟೆಯ ರಚನೆ ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು. ಇತಿಹಾಸದ ಆರಂಭ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಳರಸರು ತಮ್ಮ ಪ್ರಜೆಗಳ ಸಂರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಕೋಟೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿದರು. ಕಡಿಮೆ ಜನಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಕೊರತೆಯಿಂಗ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಸರಳವಾದ ವೃತ್ತಾಕಾರ ಕೋಟೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು. ನಂತರದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸುಟ್ಟ ಇಟ್ಟಿಗೆಗಳಿಂದ ಮತ್ತು ಮದ್ದು ಗುಂಡುಗಳ ಅವಿಷ್ಕಾರದಿಂದ ಅವಶ್ಯಕತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಅಭೇದ್ಯ ಮತ್ತು ಅಜಿಂಕ್ಯ ಕೋಟೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡವು. ಕೋಟೆ ತನ್ನುದರದೊಳಗೆ ಹಲವಾರು ಪೂರಕ ಭಾಗಗಳನ್ನು ಹುದುಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದವು. ಅಗಲವಾದ ಕಂದಕಗಳು, ಕಂದಕಗಳಿಗೆ ನೀರು ಪೂರೈಸಲು ಕೆರೆ-ಬಾವಿಗಳು, ಕೋಟೆಯ ಹೆಬ್ಬಾಗಿಲು, ಶತ್ರುಗಳು ಒಳನುಗ್ಗುವುದನ್ನು ತಡೆಗಟ್ಟಲು ಕೋಟೆದ್ವಾರದ ಇಕ್ಕೆಲಗಳಲ್ಲಿ ಹೊರಚಾಚಿರುವ ಕೊತ್ತಳಗಳು, ಬುರುಜುಗಳು, ಕೋಟೆ ತೆನೆಗಳು, ತೋಪಕಿಂಡಿಗಳು, ಮದ್ದಿನ ಮನೆ, ಶಸ್ತ್ರಾಗಾರ, ಕಾವಲು ಗೋಪುರ, ಆಹಾರ ಧಾನ್ಯಶೇಖರಣಾ ಕಣಜ- ಇವೇ ಮುಂತಾದವುಗಳು. ಜನರ ಸಮಾಜೋ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಅವಶ್ಯಕತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ಬಸದಿ, ವಿಹಾರ, ದೇವಾಲಯ, ಮಸೀದಿಗಳು, ವಾಸದ ಮನೆಗಳು, ಅಧಿಕಾರಿ ಸೌಧಗಳು, ಅರಮನೆಗಳು ನಿರ್ಮಾಣವಾಗುತ್ತಿದ್ದವು. ಕೆಲವು ಕೋಟೆಗಳು ಇಡೀ ಊರನ್ನು ಆವರಿಸಿ ವೃತ್ತಾಕಾರವಾಗಿದ್ದರೆ, ಇನ್ನು ಕೆಲವು ಕೋಟೆಗಳು ಆಡಳಿತಾತ್ಮಕ ಘಟಕಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದವು. ದುರ್ಗ/ಗಡ, ಕಲ/ಗಲ್, ಕಿಲ್ಲಾ ಮುಂತಾದ ಹೆಸರುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದ ಕೋಟೆಗಳು ಆಯಾತ, ಗೋಲಾಕಾರ, ಅಂಡಾಕಾರ ಮುಂತಾದ ಆಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಅವಶ್ಯಕತೆಗನುಗುಣವಾಗಿ ರಚಿತಗೊಂಡಿವೆ. ಕೋಟೆ ನಿರ್ಮಾಣದ ಮೊದಲು ಸ್ಥಳದ ಆಯ್ಕೆ ಅತ್ಯಂತ ಮಹತ್ವದ ಅಂಶ. ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಜಾಗ, ನೀರಿನ ಸೌಕರ್ಯ ಭೂಪ್ರದೇಶದ ಗುಣಮಟ್ಟ, ಭೌಗೋಳಿಕ ಪರಿಸರ ಇವುಗಳನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಮರಭೂಮಿ, ಕಾಡು, ಬೆಟ್ಟ, ನೀರಿನ ನಡುವೆ, ಸಮುದ್ರತೀರಗಳಲ್ಲಿ ಆಯಾ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಪರಿಕರಗಳನ್ನು ಬಳಸಿ, ವನದುರ್ಗ, ಗಿರಿದುರ್ಗ, ಸ್ಥಳದುರ್ಗ, ಜಲದುರ್ಗ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಪ್ರಾಚೀನ ಗ್ರಂಥಗಳಾದ ಮಾನಸಾರ (4 ರೀತಿಯ ಕೋಟೆ) ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ (4 ರೀತಿಯ ಕೋಟೆ), ಶುಕ್ರನೀತಿಸಾರ (9 ರೀತಿಯ ಕೋಟೆ), ಮಾನಸೋಲ್ಲಾಸ (9 ರೀತಿಯ ಕೋಟೆ) ಇವು ಹಲವಾರು ವಿಧದ/ ಬಗೆಯ ಕೋಟೆಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಒದಗಿಸುತ್ತವೆ.
ಸಪ್ತಾಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಕೋಟೆಗಳು ಕರ್ನಾಟಕದಾದ್ಯಂತ ಅಸಂಖ್ಯವಾಗಿದ್ದು, ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವನದುರ್ಗ, ಗಿರಿದುರ್ಗ, ಜಲದುರ್ಗ, ಸ್ಥಳದುರ್ಗ ಹೀಗೆ ನಾನಾ ವಿನ್ಯಾಸದ ಆಕರ್ಷಕ ರಚನೆಗಳಿವೆ, ಬೃಹದಾಕಾರದ ಬಂಡೆಗಳನ್ನು, ಜೋಡಿಸುವ ಸಾಧನ ಬಳಸದೇ ಕಟ್ಟಿದ್ದನ್ನು ಅಭೇದ್ಯ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ, ಗಮನಿಸಬಹುದು. ಬೆಳಗಾವಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವೆಂದರೆ ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಪ್ರತಿ ಊರಿಗೆ ಒಂದರಂತೆ ಕೋಟಿಗಳಿವೆ-ಕಿತ್ತೂರು, ಕಾಕತಿ, ಹತ್ತರಗಿ, ನಿಪ್ಪಾಣಿ, ಸಂಕೇಶ್ವರ, ಹಲಸಿ, ನಂದಗಡ, ಅಥಣಿ, ಕೊಕಟನೂರು, ತೋರಗಲ್, ರಾಮದುರ್ಗ, ಮುದಕವಿ, ಸೌದತ್ತಿ ಪರಸಗಡ, ಹೂಲಿ, ಶಿರಸಂಗಿ, ಮುನವಳ್ಳಿ, ಗೋಕಾಕ, ಬೆಳಗಾವಿ, ಸಂಪಗಾವ ಭೀಮಗಡ, ಎಳ್ಳೂರು, ರಾಯಬಾಗ, ಹುಕ್ಕೇರಿ, ಬೆಳಗಾವಿಯ ಇತಿಹಾಸ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಕೋಟೆಗಳು. ಭವ್ಯತೆ, ಗಾತ್ರ, ವಿಸ್ತಾರ, ನಿರ್ಮಾಣ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಕೌಶಲ್ಯ, ಅಭೇದ್ಯತೆ, ಐತಿಹಾಸಿಕತೆ ಮುಂತಾದ ಹತ್ತು ಹಲವು ಕಾರಣಗಳಿಂದಾಗಿ ಬೆಳಗಾವಿ ಪ್ರದೇಶದ ಕೋಟೆಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ದಿಯನ್ನು ಪಡೆದಿವೆ. ಇವು ಹಿಂದು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಎಂಡೋಸಾರ್ಸೆನಿಕ ಸಂಮಿಶ್ರಣ ಶೈಲಿಯ ಆಕರ್ಷಕ ರಚನೆಗಳಾಗಿವೆ.
ರಕ್ಷಣಾ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ, ಕೋಟೆ, ಕೊತ್ತಲ, ಎತ್ತರವಾದ ರಕ್ಷಣಾಗೋಡೆ, ಬುರುಜು, ಕಂದಕ, ಬತೇರಿ, ಕಾವಲು ಗೋಪುರಗಳು ಇವೇ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ. ಇದಲ್ಲದೆ ಕೋಟೆಯ ಆವರಣದೊಳಗೆ ಮದ್ದಿನಮನೆ, ಸೈನಿಕರ ನೆಲೆ, ರಾಜವಾಸದವರ ಮನೆ, ಸೈನಿಕರಿಗೆ ದೈಹಿಕ ತರಬೇತಿ ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ ಗರಡಿ ಮನೆ, ಗುಪ್ತಮಾರ್ಗ, ಆಹಾರ ಸಂಗ್ರಹಣಾ ಕಣಜ, ದೇವಾಲಯ, ಇಗರ್ಜಿ, ಮಸೀದಿ ಮತ್ತು ಬಸದಿಗಳು `ರಕ್ಷಣವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗಗಳಾಗಿವೆ. ಇವು ಕೋಟೆಗಳಿಗೆ ಪೂರಕವಾದ ಮತ್ತು ಅವಶ್ಯಕವಾದ, ಬಹುಉಪಯೋಗಿ ವಾಸ್ತುರಚನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಕೋಟೆಯ ರಕ್ಷಣೆ/ಭದ್ರತೆ ಮತ್ತು ಅಂದವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸುತ್ತದೆ. ಕೋಟೆ ಗೋಡೆಯ ಜೊತೆಗೆ ವಿವಿಧ ಅಂಗಭಾಗಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದ್ದು ವಸ್ತ್ರ (ಮಣ್ಣಿನ ಇಳಿಗೋಡೆ), ಪ್ರಾಕಾರ (ಆಳ್ವರಿ), ಕಂದಕ ಮತ್ತು ಅಗಳು, ದಿಡ್ಡಿ, ಧ್ವಜಸ್ತಂಭ ಇವೇ ಮುಂತಾದ ಅಂಗಭಾಗಗಳು ರಕ್ಷಣಾ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗಗಳೆಂದು ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರಗಳು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.