ಅತ್ತೆ ಸೊಸೆ ಸಂಬಂಧ ಈ ಜಗತ್ತಿಲ್ಲಿ ತುಂಭಾ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಸಂಬಂಧ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ಅವರಿಬ್ಬರ ಸಂಬಂಧ ಅನ್ಯೋನ್ಯತೆಗೆ ಕೊಂಚ ದೂರ ಸರಿದ ಸಂಬAಧ. ಆದರೆ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಅತ್ತೆ ಸೊಸೆಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತವಾಗಿ ಬಿಂಬಿಸಿರುವ ಉದಾಹರಣೆಯೊಂದು ದೇವಾಲಾಯದ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಇಂದಿಗೂ ಜೀವಂತವಾಗಿದೆ.
ಭಾರತವು ಹಲವಾರು ದೇವರು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ಭೂಮಿಯಾಗಿದೆ. ಇಲ್ಲಿ 33 ದಶಲಕ್ಷಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಷ್ಟು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಬೆಂಕಿ, ನೀರು, ಪರ್ವತಗಳು, ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಮತ್ತು ಪಕ್ಷಿಗಳಂತಹ ಪ್ರಕೃತಿಯನ್ನು ಸಹ ಧಾರ್ಮಿಕವಾಗಿ ಆರಾಧಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇವೆಲ್ಲದರ ಜೋತೆ ಸಾಸ್ (ಅತ್ತೆ) – ಬಹು (ಸೊಸೆ) ಮಂದಿರ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಎತ್ತರದ ಮತ್ತು ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ದೇವಾಲಯವಿದೆ.
ಸಹಸ್ರಬಾಹು ಮಂದಿರ ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಸಾಸ್, ಬಹು ಮಂದಿರವು ಉದಯಪುರ ನಗರಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡಿರುವ ನಾಗ್ಡಾ (ಮೇವಾರ್ ನ ಮೊದಲ ರಾಜಧಾನಿ) ಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಕೇವಲ 23 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಅವಳಿ ದೇವಾಲಯವು ವಿಷ್ಣು ಮತ್ತು ಶಿವ ಮತ್ತು ಇತರ ಅನೇಕ ದೇವತೆಗಳ ವಾಸಸ್ಥಾನವಾಗಿದೆ. ಬಘೇಲಾ ಸರೋವರದ ಬದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಇದು ಸುಂದರವಾದ ನೋಟಕ್ಕೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ.
ಇತಿಹಾಸ
ಸಾಸ್ (ಅತ್ತೆ) ಮತ್ತು ಬಾಹು (ಸೊಸೆ) ಅವರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸುವ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಾವು ಎಂದಿಗೂ ನೋಡಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. 11 ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಕಛ್ವಾಹ ರಾಜವಂಶದ ರಾಜ ಮಹಿಪಾಲನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಸಾಸ್ (ಅತ್ತೆ) ಮತ್ತು ಬಹು ( ಸೊಸೆ) ನಡುವಿನ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಮಹಿಪಾಲದ ರಾಣಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತೆಯಾಗಿದ್ದಳು. ರಾಜನು ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಂಡತಿಯ ತೀವ್ರ ಪ್ರೀತಿ ಮತ್ತು ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ರಾಜನು ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯ ಹೆಂಡತಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಬಾ ದಯೆ ಮತ್ತು ಉದಾರನಾಗಿದ್ದನು. ಅವಳು ಶಾಂತಿಯುತವಾಗಿ ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಪೂಜಿಸಬೇಕೆಂದು ಅವನು ಬಯಸಿದನು.
ನಂತರ, ರಾಜಕುಮಾರನು ಮದುವೆಯಾದಾಗ, ಶಿವನ ಆರಾಧಕಳಾಗಿದ್ದ ಅವನ ಹೆಂಡತಿಗಾಗಿ ಮತ್ತೊಂದು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ಹೀಗಾಗಿ, ಶಿವನಿಗೆ ಗೌರವ ಸಲ್ಲಿಸಲು ಮತ್ತೊಂದು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು. ರಾಜನ ಸೊಸೆಗಾಗಿ ವಿಷ್ಣು ದೇವಾಲಯದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.
ಸಾಸ್, ಬಹು ಅಥವಾ ಸಹಸ್ರಬಾಹು
ಭಗವಾನ್ ವಿಷ್ಣುವಿನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಮೊದಲು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರಿಂದ, ಇದನ್ನು ಸಹಸ್ರಬಾಹು ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು, ಇದರರ್ಥ ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾದ “ಸಾವಿರ ತೋಳುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವವನು”.
ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಸಹಸ್ರಬಾಹು ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಸಮಯ ಕಳೆದಂತೆ, ಈ ಹೆಸರು ವಿಕಸನಗೊಂಡಿತು, ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯವು ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು ಮತ್ತು ಅದರ ಆರಂಭಿಕ ನಿರ್ಮಾಣದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಸಾಸ್-ಬಹು ದೇವಾಲಯ ಎಂದು ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆಯಿತು. ಸಾಸ್ ದೇವಾಲಯ ಅಥವಾ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಗೌರವಾರ್ಥ ದೇವಾಲಯವು ಎರಡು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಮಹತ್ವದ್ದಾಗಿದೆ.
ಸಹಸ್ರ ಬಹು ದೇವಾಲಯವು ಸಾಸ್ (ಅತ್ತೆ) ಮತ್ತು ಬಹು (ಸೊಸೆ) ನಡುವಿನ ಸಾಮರಸ್ಯದ ಸಂಬAಧದ ವಿಶಿಷ್ಟ ಸಂಕೇತವಾಗಿದೆ. ಭಾರತೀಯ ಸನ್ನಿವೇಶದಲ್ಲಿ, ಸಾಸ್ ಮತ್ತು ಬಾಹು ನಡುವೆ ಆರೋಗ್ಯಕರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿಯುವುದು ಅಪರೂಪ. ದೇವಾಲಯದ ರಚನೆಯು ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬ ಬಂಧಗಳ ಪವಿತ್ರ ಸ್ವರೂಪಕ್ಕೆ ಪುರಾವೆಯಾಗಿದೆ.
ಸಹಸ್ರ ಬಹು ದೇವಾಲಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುವುದಾರೆ ಅತ್ಯದ್ಭುತವಾಗಿದೆ.ಸಹಸ್ರ ಬಹು ದೇವಾಲಯವು ವಿವಿಧ ದೇವರುಗಳು ಮತ್ತು ದೇವತೆಗಳ ಐದರಿಂದ ಹತ್ತು ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳ ಸಮೂಹವಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು ಇಡಲು ಅತ್ತೆಯ ದೇವಾಲಯವು ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕಮಾನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದು ಮೂರು ವಿಭಿನ್ನ ದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಎದುರಾಗಿರುವ ಮೂರು ಬಾಗಿಲುಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ನಾಲ್ಕನೇ ಬಾಗಿಲು ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಪ್ರವೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಮುಚ್ಚಿದ ಕೋಣೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದಲ್ಲಿ, ಸರಸ್ವತಿ ದೇವಿ, ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು.
ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವು ಬಹಳಷ್ಟು ಸುಂದರವಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರ ಮೇಲೆ ಛಾಪು ಮೂಡಿಸುತ್ತದೆ. ದುರದೃಷ್ಟವಶಾತ್, ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಾಲದ ಕ್ರೂರ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರ ಆಕ್ರಮಣಗಳಿಂದಾಗಿ, ದೇವಾಲಯದ ಗಮನಾರ್ಹ ಭಾಗವು ಇನ್ನೂ ಶಿಥಿಲಾವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿದೆ. ಆದರೆ, ಸಮಯದ ವಿನಾಶದ ನಂತರವೂ, ದೇವಾಲಯದ ರಚನೆಯು ಇನ್ನೂ ಪ್ರಶಂಸನೀಯವಾಗಿದೆ. ಸಹಸ್ರ ಬಹು ದೇವಾಲಯದ ವಿಶಾಲವಾದ ಕ್ಯಾಂಪಸ್ 22 ಮೀಟರ್ ಅಗಲ ಮತ್ತು 32 ಮೀಟರ್ ಉದ್ದವಿದೆ. ಎರಡೂ ದೇವಾಲಯಗಳು ಪೂರ್ವಾಭಿಮುಖವಾಗಿವೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಗೋಡೆಗಳು 11 ನೇ ಶತಮಾನದಷ್ಟು ಹಳೆಯದಾದ ವಿಶೇಷ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ದೇವಾಲಯಗಳ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಪ್ರಮಾಣಿತ ಬಾಗಿಲಿನಿಂದ ಬಂದಿದೆ, ಇದು ಲಿಂಟೆಲ್ ಗಳ ಅದ್ಭುತ ಕೆತ್ತನೆಗಳು ಮತ್ತು ಮಧ್ಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಬಹು-ಲೋಬ್ ಕಮಾನಿನಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ.
ಬಲರಾಮ, ಪರಶುರಾಮ ಮತ್ತು ಭಗವಾನ್ ರಾಮನ ಸುಂದರವಾದ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ವಿಭಿನ್ನ ವೇದಿಕೆಯ ಮೇಲೆ ಕೆತ್ತಿರುವುದನ್ನು ಸಹ ನಾವು ಕಾಣಬಹುದು. ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ನಿಖರತೆ ಮತ್ತು ಅತ್ಯಂತ ಕಾಳಜಿಯಿಂದ ಎರಡು ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ತಯಾರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ನಿಖರತೆಯು ಶಿಲ್ಪಗಳ ಮೊದಲ ಪಥವು ಇನ್ನೊಂದು ಮಾರ್ಗವನ್ನು ಸುತ್ತುವರೆದಿದೆ ಎಂದು ಖಚಿತಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಎರಡು ದೇವಾಲಯಗಳು ಒಂದೇ ಬಲಿಪೀಠ ಅಥವಾ ಮಂಟಪವನ್ನು ಪ್ರಮಾಣಿತ ಪ್ರೊಜೆಕ್ಷನ್ ಗಳು ಮತ್ತು ಮುಖಮಂಟಪದೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಬಹು ದೇವಾಲಯವು ಅಷ್ಟಭುಜಾಕೃತಿಯ ಛಾವಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, 8 ಸಂಕೀರ್ಣ ಸ್ತ್ರೀ ಆಕೃತಿಗಳ ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ರಾಮಾಯಣವು ದೇವಾಲಯದ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರೇಪಿಸುತ್ತದೆ.ಸಹಸ್ರ ಬಹು ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಅತ್ಯಂತ ಅದ್ಭುತ ಪರಂಪರೆಯ ಸ್ಮಾರಕಗಳ ವಿಭಾಗದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆಯ ಪಟ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದಿದೆ.