ಭಾರತವು ತನ್ನ ಭವ್ಯತೆಗೆ ಹೆಸರುವಾಸಿಯಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಅದರ ಪ್ರಾಚೀನ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಅದ್ಭುತಗಳು. ಹಲವಾರು ಅದ್ಭುತಗಳ ನಡುವೆ, ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶದ ಮೊರೆನಾದಜಿಲ್ಲೆಯ ಸಿಹೋನಿಯಾದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಕನ್ಮಠ ದೇವಾಲಯವು ಅದರ ನಿರ್ಮಾಣದ ಸುತ್ತಲಿನ ನಿಗೂಢತೆಯಿಂದಾಗಿ ಗಮನಾರ್ಹ ದೃಶ್ಯವಾಗಿ ಎದ್ದು ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಅದರ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಮತ್ತು ಎತ್ತರದ ನೋಟದ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ತುಂಬಾ ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿಸುವ ಸಂಗತಿಯೆಂದರೆ, ಇದನ್ನು ಒಂದರ ಮೇಲೊಂದು ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಜೋಡಿಸುವ ಮೂಲಕ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅದೂ ಸಿಮೆಂಟ್, ಸುಣ್ಣ ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಬೈಂಡಿಂಗ್ ಏಜೆಂಟ್ ಗಳನ್ನು ಬಳಸದೆ.
ಇಷ್ಟಲ್ಲದೆ ಈ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕೇವಲ ಒಂದು ರಾತ್ರಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬ ಸಂಗತಿಯು ಆಶ್ಚರ್ಯವಾಗಿಸುತ್ತದೆ. ಬಲವಾದ ನೆರೆಹೊರೆಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಮಯಕ್ಕೆ ಬಲಿಯಾಗಿದ್ದರೂ, ಈ ದೇವಾಲಯವು ಇಂದಿಗೂ ಎತ್ತರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವಲ್ಲಿ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿದೆ. ಗ್ವಾಲಿಯರ್ ನಿಂದ ಸುಮಾರು 70 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭೇಟಿ ನೀಡಲು ಆಸಕ್ತಿದಾಯಕ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ.
ನೆಲಮಟ್ಟದಿಂದ ಸುಮಾರು 115 ಅಡಿ ಎತ್ತರದಲ್ಲಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯವು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ಒಂದು ಸ್ಥಳದ ರತ್ನವಾಗಿದೆ, ಆದರೆ ಅದರ ಪವಿತ್ರ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಮೀರಿ, ಇದು ನಿಗೂಢ ದೇವಾಲಯವಾಗಿಯೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾಗಿದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯದ ವಿಶೇಷತೆ
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕಾಣದ, ಪವಾಡಸದೃಶ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ರಕ್ಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಅದರ ಪರಿಧಿಯೊಳಗೆ ಗಣನೀಯವಾದ ಶಿವಲಿಂಗವಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಶಿವಲಿಂಗವಿದೆ. ನೂರಾರು ವರ್ಷಗಳ ನಂತರವೂ, ಈ ದೇವಾಲಯದ 120 ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಮೇಲ್ಭಾಗ ಮತ್ತು ಗರ್ಭಗುಡಿ ಇನ್ನೂ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಕಾಕನ್ಮಠ ದೇವಾಲಯವು ಇಂದಿಗೂ ಸುರಕ್ಷಿತವಾಗಿದೆ. ಅದರ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ದೇವಾಲಯವು ದುರಸ್ತಿಯಲ್ಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುದು ಅದರ ಸಂಕೀರ್ಣ ರಹಸ್ಯದ ಮತ್ತೊಂದು ಅಂಶವಾಗಿದೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಬಗ್ಗೆಗ್ಗಿನ ದಂತಕಥೆಗಳು
ಸ್ಥಳೀಯ ಜಾನಪದದ ಪ್ರಕಾರ ದೆವ್ವಗಳು ರಾತ್ರೋರಾತ್ರಿ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿ, ದೂರದ ಸ್ಥಳಗಳಿಂದ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಖಾಲಿ ಹೊಲಕ್ಕೆ ಸಾಗಿಸುತ್ತಿದ್ದವು. ಈ ಆಕರ್ಷಕ ದಂತಕಥೆಯು ದೂರದ ದೇಶಗಳಿಂದ ಜನರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ, ಅದರ ಶ್ರೀಮಂತ ಇತಿಹಾಸ ಮತ್ತು ಭವ್ಯವಾದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಉತ್ಸುಕವಾಗಿದೆ. ಕೆಲವರು ದೇವಾಲಯದ ಬಾಳಿಕೆಯನ್ನು ಅಸಾಧಾರಣ ಅಗೋಚರ ಶಕ್ತಿಗೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳಿದರೆ, ಇತರರು ಅದರ ಸ್ಥಿರತೆಗೆ ಕಲ್ಲುಗಳ ನಿಖರವಾದ ಸಮತೋಲನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.
ಏಕಾಂತ ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿರುವ ಈ ದೇವಾಲಯ, ಮತ್ತು ಅದರ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಕಾಪಾಡುವ ದೇವಾಲಯದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಪ್ರಪಂಚದಾದ್ಯಂತದ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಮತ್ತು ಪ್ರವಾಸಿಗರನ್ನು ಆಕರ್ಷಿಸಿದೆ. ಸಾಕಷ್ಟು ಪ್ರವಾಸಿಗರು ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಅವರು ಇದರ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಕಣ್ತುಂಬಿಸಲು ಮತ್ತು ಅದರ ಕುತೂಹಲಕಾರಿ ಗತಕಾಲವನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ಈ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ.
ಆದರೆ ಇತಿಹಾಸದ ಪ್ರಕಾರ ಕಾಕನ್ಮಠ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕಛಪಘಟ್ಟ ರಾಜ ಕೀರ್ತಿರಾಜ (ಕ್ರಿ.ಶ. 1015-1035) ಸ್ಥಾಪಿಸಿದನು. ಗ್ವಾಲಿಯರ್ನ ಸಾಸ್-ಬಹು ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಕಛಪಾಘಾಟ ಶಾಸನದಿಂದ ಇದನ್ನು ಅಂದಾಜಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೀರ್ತಿರಾಜನು ಪಾರ್ವತಿಯ ಪ್ರಭುವಿಗೆ (ಶಿವನಿಗೆ) ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಅಸಾಧಾರಣ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸಿಹಾಪಾನಿಯ (ಆಧುನಿಕ ಸಿಹೋನಿಯಾ)ದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ಶಾಸನವು ಹೇಳುತ್ತದೆ.
ಜಾನಪದ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಸೂರಜ್ಪಾಲ ಎಂಬವನ ರಾಣಿಯಾಗಿದ್ದ ಕಾಕನಾವತಿ ಅಥವಾ ಕಾಕನಡೆಯ ಹೆಸರನ್ನು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ “ಕಾಕನ್ಮಾಡ್” ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಯಿತು. ಇನ್ನೊಂದು ಸಾಧ್ಯತೆಯೆಂದರೆ ದೇವಾಲಯದ ಹೆಸರು ಕನಕ (ಚಿನ್ನ) ಮತ್ತು ಮಾಹಾ (ದೇವಾಲಯ) ದಿಂದ ಬಂದಿದೆ.
ಈಗ, ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಪುರಾತತ್ವ ಸಮೀಕ್ಷೆ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯ ಸ್ಮಾರಕವೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಿದೆ.